Gmina Grabowiec
W skład gminy Grabowiec wchodzą miejscowości: Bereść, Bronisławka, Cieszyn, Czechówka, Dańczypol, Grabowczyk, Grabowiec, Grabowiec-Góra, Henrykówka, Hołużne, Majdan Tuczępski, Ornatowice, Rogów, Siedlisko, Skibice, Skomorochy Duże, Skomorochy Małe, Szczelatyn, Szystowice, Tuczępy, Wolica Uchańska, Wólka Tuczępska oraz Żurawlów.
GRABOWIEC, gm. loco, pow. zamojski.Siedziba gminy, położona w centralnej części gminy, nad rzeką Kalinówką, w obrębie Działów Grabowieckich.
Pierwsza wzmianka źródłowa o Grabowcu pochodzi z roku 1268, kiedy w latopisie hipackim zanotowano "Gdy w roku 1268 poczęli Lachowie wojować koło Chełma, Szwarno ruszył do Chełma a Włodzimierz do Czerwienia, wobec czego Lachowie odeszli od Czerwienia [....] w stronę Bełza i poczęli palić wsie, skoro zaś kniaź Wasylko prędko nadszedł od strony Grabowca ze Szwarnem i synem swoim Włodzimierzem i przybyli do Czerwienia, widzieli właśnie owe wsie palone przez Lachów, leżące między Czerwieniem a Bełzem".
Pierwotnie było tu "dworzyszcze", położone na wyniosłym wzgórzu, otoczone z trzech stron wodami stawu, do którego prowadził zwodzony most od strony pól. Osada przygrodowa położona była w dole, w miejscu dzisiejszej wsi. Grabowiec wówczas należał do ruskiego księstwa halicko-włodzimierskiego, ale wraz z przejęciem tych ziem przez księcia mazowieckiego Jerzego I Trojdenowicza, wzrosły wpływy polskie. Po śmierci tego ostatniego w 1340 roku, na mocy wcześniejszej umowy, król Kazimierz Wielki rozpoczął boje o przyłączenie księstwa do Polski. Ostatecznie po kilku kampaniach zbrojnych zawarł w 1366 roku pokój z książętami litewskimi: Lubartem, Kiejstutem, Jawnutą i Olgierdem, a sporne obszary podzielono między siebie. Polsce przypadła m.in. ziemia bełska i chełmska, a wśród wymienionych wówczas grodów był także Grabowiec, przekazany w lenno księciu litewskiemu Jerzemu Narymuntowiczowi . Po śmierci króla zależność lenna została zerwana, a kolejna wyprawa wojenna wojsk polsko-węgierskich w 1377 roku przywróciła te tereny do królestwa węgierskiego w ramach tzw. "Regni Russiae" - Królestwo Rusi, które otrzymał w lenne władanie książę Władysław Opolczyk. Podczas tej wyprawy wojska polskie pod dowództwem kasztelana krakowskiego Sędziwoja z Szubina zdobyły najpierw gród w Chełmie, potem w Horodle, Grabowcu i Sewołżu, a po połączeniu się z wojskami węgierskimi także stołeczny Bełz. W roku następnym Grabowiec został wymieniony w dokumencie jako stolica powiatu.
W XIV wieku (zapewne już w 1 poł.) istniał w Grabowcu zamek, być może w miejscu dawnego grodu. Grabowiec był wówczas stolicą wołości, przekształconej później w powiat, nadany w 1388 roku wraz z całą ziemią bełską w lenne dziedziczne władanie księciu mazowieckiemu Ziemowitowi IV. Książę ten w 1394 roku erygował w Grabowcu kolejną parafię łacińską i włączył do niej 25 okolicznych wsi, przeznaczając na kościół dotychczasową drewnianą cerkiew. Pierwszym plebanem został Jan, notowany tutaj jeszcze w 1411 roku....
Szczegółowe informacje na temat historii Grabowca i innych miejscowości gminy można znaleźć w:
Ewa Niedźwiedź, Józef Niedźwiedź, Dzieje miejscowości gminy Grabowiec, powiat zamojski, Zamość - Grabowiec 2011
>>> Polecamy Dzieje Gmin Zamojszczyzny na FB